مصاحبه با دکتر پائولو زنینی عضو هیئت علمی دانشگاه مودنا، رئیس انجمن سرامیک ایتالیا، عصو هیئت مدیره انجمن سرامیک اروپا و اتحادیه بین‌المللی سرامیک و همچنین عضو کمیته علمی مجلات Ceramics International، American Ceramic Society و  Ceramic World Review

ارزیابی کلی شما از وضعیت صنعت سرامیک‌های سنتی در ایران چیست؟

پیش از حضور در ایران، اینجانب اطلاعات کاملی در خصوص اهمیت صنعت سرامیک ایران کسب کرده بودم. این صنعت موجب شده است که ایران به رتبه چهارم تولید کنندگان کاشی در دنیا برسد که البته در آینده نزدیک به رتبه سوم خواهد رسید. چنین پیشرفتی در ایران مدیون پتانسیل بالای این کشور در تولید مواد اولیه سرامیکی و دستگاه‌های مدرن خریداری شده در این صنعت می باشد. عمده اطلاعات من در این زمینه از طریق تولیدکنندگان ایتالیایی دستگاه‌های خط تولید مواد سرامیکی بدست آمده که در حال صادر کردن ماشین و متخصصین خود به ایران بوده‌اند و بالطبع این متخصصین در بازگشت به ایتالیا حامل اطلاعات مفیدی در زمینه فعالیت‌های مربوط به این صنعت در ایران می‌باشند.

آیا می‌توانید تعریفی از نوع جهت‌گیری صنایع مختلف در ایران، به ویژه برای آینده ارائه دهید؟

بازار جهانی کاشی و سرامیک در طول سال‌های گذشته تغییرات شگرفی داشته است. این تحولات را می‌توان به فاکتورهای زیادی از جمله افزایش کیفیت زندگی در بسیاری از کشورها و در نتیجه آن تقاضا برای خانه‌هایی با کیفیت بالاتر، امکان دستیابی به رس‌های جدیدو سایر مواد اولیه از طریق تامین‌کنندگان به روزتر، توسعه تکنولوژی از جمله پاشش جوهری (Ink Jetting)در ترئین لعاب‌ها اشاره کرد که به کشورهای غیر سنتی تولیدکننده مواد سرامیکی اجازه می‌دهد کاشی‌هایی با کیفیت بالا تولید کنند.

 به دلیل توانایی‌های بالای اقتصادی و فنی در ایران، این کشور همواره قادر بوده است خود را به بازار جهانی معرفی نموده و به دیدگاه من چنین روند توسعه‌ای در آینده نیز ادامه خواهد یافت. البته این روند ممکن است با سرعتی که در سال‌های گذشته دنبال شده ادامه نیابد؛ ولی به هر حال روندی پیوسته رو به رشد خواهد داشت. در این مسیر نیاز اساسی ایران افزایش سریع کیفیت و سیاست‌های جدید فروش بوده تا از آن طریق بتواند میزان صادرات خود را افزایش دهد.

آیا تکنولوژی‌های جدید در ایران به درستی مورد استفاده قرار گرفته است؟

توانایی‌ها و قابلیت‌های نیروی انسانی فعال در صنعت کاشی و سرامیک ایران باید هرچه سریع تر افزایش پیدا کرده تا بتواند به خوبی از منافع موجود در پیشرفت‌های تکنولوژیک اخیر بهره‌مند گردد.

 در طول مدت اقامت بنده در ایران بابت حضور در کنفرانس ICTS-2014، این نکته را دریافتم که دانشجویان و اساتید دانشگاهی در ایران از سطح علمی خوبی برخوردار هستند که لازم است توانایی‌های تولیدکنندگان در واحدهای صنعتی فعال در زمینه سرامیک نیز، به این حد از رشد برسد. برای استفاده بهینه از یک تکنولوزی جدید تنها برخوردار بودن از ارتباطات قوی با تولید کنندگان خارجی کافی نبوده، بلکه مهم‌تر از آن ایجاد یک فرهنگ سرامیکی واقعی در کشور واردکننده‌ی تکنولوژی مربوطه بوده که از طریق آن، متخصصین آن کشور قابلیت تحلیل مشکلات تولید و حل این مشکلات را از طریق اقدامات صحیح داشته باشند. بدون این مرحله، تولید همواره تکرار فعالیت‌هایی است که شخص دیگری آن را طراحی کرده است.

آیا شما آثاری از خلاقیت در صنایع ایران مشاهده نمودید؟

 واقعیت آن است که من اطلاعات کافی از محصولات تولید شده در ایران نداشته که بتوانم از طریق آن دیدگاهی منطبق بر واقعیت را ارائه نمایم. اما باید تاکید کنم که تکنولوژی‌های جدید در صورتی که به شکل صحیحی از یک فرهنگ سرامیکی اصیل مطابق آنچه در پاسخ به سوال قبل اشاره کردم منتجشده باشد، می‌تواند به سادگی نتایج مطلوب و اصیل را به همراه بیاورد. مسلم است که در این مسیر کاربرد تخصص‌های جدید که بتواند ارتباطی صحیح بین دنیای هنر، طراحی و معماری با دنیای تکنولوژیک ایجاد کند و همچنین قدرت انتقال مفاهیم زیبایی شناختی به دستورالعمل‌های تکنولوژیک را داشته باشد، حائز اهمیت خواهد بود.

انجمن سرامیک ایران می‌تواند ارتباطاتی با مراکز خارج از کشور جهت ایجاد آینده‌ای بهتر در صنایع سرامیک ایران و همچنین تربیت دانش‌آموختگان متخصص ایجاد کند. به نظر شما بهتر است چه توافقاتی در این زمینه صورت پذیرد؟

 شاید این امر بتواند شروعی مناسب برای تبادل دانشجویان و اساتید باشد که از طریق آن‌ها دانش مشترک موجود افزایش پیدا کرده و نقاط بحرانی شناسایی گردد. علاوه بر آن در ایتالیا نیز، همچون اسپانیا و ترکیه، تجارب زیادی در خصوص مراکز صنعتی فعال در ایران ایجاد خواهد شد، که می‌تواند به افزایش ارتباطات بین مراکز آکادمیک و صنعتی دو کشور کمک کند.

آیا شما فکر می‌کنید مرکز شما بتواند کمکی در این خصوص انجام دهد؟

 مسلما یکی از رسالت‌های تعریف شده در دانشگاه مودنا، کمک به تبادل افراد در شرایطی است که برنامه‌ریزی‌های متناسب تهیه شده و توافقات لازم صورت پذیرفته است. چنین فرآیندی در ارتباط بین این دانشگاه با دانشگاه‌های اسپانیا و ترکیه نیز وجود دارد. انجمن سرامیک ایتالیا می‌تواند به عنوان هماهنگ‌کننده فعالیت‌های فرهنگی از جمله کنفرانس‌ها، نشست‌ها، و انتشار کتاب‌های فنی و تجربی عمل کند. علاوه برآن می‌توان به امکان ایجاد دانشکده‌ها و رشته‌های مرتبط فکر کرد که این امر در گذشته توسط انجمن سرامیک ایتالیا انجام شده است.

ارتباط بین صنعت و دانشگاه در ایران همواره یک دغدغه پایدار بوده است.در صنعت سرامیک‌های سنتی تقریبا هیچ گونه ارتباطی با تحقیق وجود ندارد. ممکن است نظر خود را در این باره بیان کنید؟

 ارتباط بین دانشگاه و صنعت در هر کشوری دشوار است.شاید اسپانیا تنها کشوری باشد که توانسته در سال‌های اخیر ارتباطی مناسب در این زمینه ایجاد کند. علت اصلی این جدایی بین صنعت و دانشگاه به این موضوع بر می‌گردد که صنایع همواره خواستار پاسخی سریع و محرمانه از تحقیقات کاربردی بوده‌اند.این در حالی است که طبیعت تحقیقات آکادمیک، بیشتر متعهد به تحقیقات پایه‌ای بوده که در نهایت باید بین محققین به اشتراک گذاشته شود. علاوه بر آن، مشکلدیگر در تحقیقات مرتبط با سرامیک‌های سنتی آن است که دانشمندان در فعالیت‌های خود عمدتا تمایل به تولید مقالات علمی دارند که بتوانند آن را در مجامع مختلف علمی ارائه نمایند. این مسئله می‌تواند در پارامترهای ارزشیابی آن‌ها همچون ضریب تاثیر (IF)، میزان ارجاعات و رتبه علمی آنها موثر باشند. متاسفانه مجلات و ژورنال‌ها رغبت چندانی به چاپ مطالب مرتبط با سرامیک‌های سنتی نداشته و به همین خاطر دانشجویان و محققین جوان تمایلی به فعالیت در این زمینه تحقیقاتی نشان نمی‌دهند.

در شرایط فعلی، من راه حل ساده‌ای برای این مسئله نمی‌توانم ارائه دهم. شاید تنها امکان موجود، افزایش حمایت‌های مالی و بورسیه تحصیلی دانشجویان دکتری از طریق صنعت بوده که به دانشمندان و متخصصان اجازه دهد در فضائی مناسب با شناخت هرچه بیشتر دانش مشترک خود فعالیت نمایندو این بدان معناست که صنایع، پساز این باید برای تحقیقات طولانی مدت سرمایه‌گذاری کنند و فقط به دنبال دستیابی به نتایج آنی نباشند. 

با تشکر از آقای مهدیار طاهری برای ترجمه متن مصاحبه